पुनर्मुद्रणे

अर्वाचीन मराठीतील खंडकाव्ये

सन 1850 ते 1950 पर्यंत दोनशेहून अधिक खंडकाव्ये, काही निवडक खंडकाव्यांची संस्कृत व इंग्रजीतून मराठीत भाषांतरे - रूपांतरे प्रसिद्ध झाली. परंतु, प्रस्तुत ग्रंथात खंडकाव्याचे विविध प्रकार (ऐतिहासिक, पौराणिक, सामाजिक, कल्पनारम्य इ.) त्याचा स्वतंत्रपणे अभ्यास, खंडकाव्याची अंतर्बाह्य कलात्मक वैशिष्ट्ये 1850 ते 1950 मधील खंडकाव्यांचा सखोल परामर्श घेतला आहे. “नाट्यकाव्याचे (वीरारींळल श्रूीळली) विकसित व विस्तृत स्वरूप म्हणजे खंडकाव्य” हा साहित्यशास्त्रीय तात्त्विक विचार सर्वप्रथम याच ग्रंथात मांडला गेला आहे.

मानवी जीवनात राजकीय, सामाजिक, सांस्कृतिक घडामोडी होत राहणार व मानवी संस्कृतीला नवनवीन वळसे घ्यावे लागणार, त्यानिमित्त वाङ्मयीन भाष्ये, खंडकाव्येही होत राहतील अशी खात्री वाटते. ‘खंडकाव्य’ हा उपेक्षणीय वाङ्मयप्रकार नसून अभ्यासपूर्ण समालोचन करण्याचा प्रकार आहे. म्हणूनच जरूरीचा हा ग्रंथप्रपंच!

___________________________________________________

गाडगीळांच्या कथा

Gadgilanchya Katha

श्री. पु. भागवत संपादित ’ या संग्रहात नवकथाकार गंगाधर गाडगीळ यांच्या निवडक कथांचा समावेश आहे. श्री. पुं. ची अभ्यासपूर्ण प्रस्तावना या संपादित संग्रहाला समीक्षात्मक ग्रंथाचे रूप आले आहे. त्यामुळे अभ्यासक, विद्यार्थ्यांच्या दृष्टीने या संपादित संग्रहाचे मोल फार मोठे आहे. रसिक वाचकांनाही हा संपादित ग्रंथ पुन्हा नव्या स्वरूपात वाचायला नक्कीच आवडेल.

___________________________________________________

इब्सेन

Ibsen

नार्वेजियन नाटककार हेन्रिक इब्सेन याच्या साहित्यसंपदेवरील अभ्यासपूर्ण समीक्षात्मक ग्रंथ. तत्कालीन रंगभूमी आणि इब्सेनची नाटके यासंबंधीचे सखोल विवेचन करणारा हा अभ्यासपूर्ण ग्रंथ आजही अभ्यासक व विद्यार्थ्यांसाठी तसंच नाट्यप्रेमी वाचकांसाठी अतिशय उपयुक्त आहे.

___________________________________________________

कालापुढती चार पाऊले

Kalapudhti Char Paule

कै. शंतनुराव हे विसाव्या शतकातील एक महापुरुष होते. त्या शतकाच्या उत्तरार्धातील, स्वातंत्र्योत्तर काळातील महाराष्ट्राच्या आणि देशाच्या औद्योगिक, आर्थिक, सामाजिक विकासामधील त्यांचे योगदान अपूर्व असे होते. त्याची नोंद इतिहासात होण्याच्या दृष्टीने आणि भावी पिढ्यांना त्यापासून स्फूर्ती मिळण्यासाठी त्यांचे समग्र चरित्र जनतेसमोर येणे आवश्यक होते आणि ती कामगिरी श्री. सविता भावे यांनी या ग्रंथरूपाने समर्थपणे पार पाडली आहे.

___________________________________________________

माझे चिंतन

Maze Chintan

प्रा. डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे म्हणजे महाराष्ट्रातील किंबहुना देशातील एक श्रेष्ठ विचारवंत होते. त्यांच्या प्रस्तुत पुस्तकात आपल्या समाजाच्या उणिवा, त्यावरील उपाय तसेच आपला देश उन्नतावस्थेला कसा जाईल याचे सोदाहरण विवेचन लेखकाने केले आहे. राष्ट्रोन्नतीसाठी अत्यावश्यक विषयांचे सांगोपांग केलेले हे विवेचन वाचकाला अंतर्मुख करते.

___________________________________________________

तौलनिक साहित्याभ्यास

Taulanik

प्रा. म. द. हातकणंगलेकर यांचा हा गौरवग्रंथ आहे. गणेश देवी, भालचंद्र नेमाडे, अनिरुद्ध कुलकर्णी, अविनाश सप्रे, वीणा आलासे, सुमथीन्द्र वडिग, चंद्रकांत बांदिवडेकर यांच्यासारख्या इतरही समीक्षक विद्वान यांचे वैचारिक लेख प्रस्तुत ग्रंथात समाविष्ट आहेत. अभ्यासक व विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शक असा हा समीक्षाग्रंथ आहे.

___________________________________________________

समांतर जीवन

Samantar Jeevan

सुप्रसिद्ध लेखिका सुनीता देशपांडे यांचं समांतर जीवन हे आगळंवेगळं पुस्तक कुतूहल निर्माण करणारे आहे. डिकन्स आणि जार्ज एलियट हे कादंबरीकार, कालॉइल, रस्किन व मिल हे सामाजिक विचारवंत यांचं जीवनचित्रण सुनीताबाईंनी अतिशय सुरेख केलं आहे. खूमासदार शैलीतलं सुनीताबाईंचं हे पुस्तक वाचकांना निश्र्चितच आवडणारं आहे.

___________________________________________________

सुभाष

Subhash

नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांचे केळकरांनी लिहिलेले हे चरित्र म्हणजे त्यांच्या उज्जवल स्मृतीला केलेला प्रणाम आहे. नेताजींसारख्या क्रांतिकारक योद्‌ध्याचे चरित्र आजच्या काळातल्या मुलांसमोर सतत असणे अत्यावश्यक आहे. अशी क्रांतिचरित्रे आजच्या काळाची आत्यावश्यक गरज आहे.

___________________________________________________

मराठ्यांचा इतिहास – अ. रा. कुलकर्णी

Marathyancha Itihas

कॉन्टिनेन्टल प्रकाशनाच्या ग्रंथदालनातील वैभवशाली ग्रंथपरंपरेतील ‘मराठ्यांचा इतिहास’ हा एक संग्राह्य ग्रंथ. या ग्रंथाचे तीन खंड एकत्रित नव्या आकर्षक रूपात कॉन्टिनेन्टलने वाचक, अभ्यासकांसाठी उपलब्ध करून दिले आहेत.

___________________________________________________

माता द्रौपदी – नाटक

Mata Draupadi

विद्याधर पुंडलिक यांचे पहिले नाटक. महाभारतातील द्रौपदी या व्यक्तिरेखेतून जाणवलेल्या काही गोष्टींचं मुक्त चिंतन पुंडलिकांनी लेखकाचे कल्पना स्वातंत्र्य घेऊन केलेले आहे. विजया मेहतांसारख्या मेहनती दिग्दर्शिकेने रंगायतनतर्फे या नाटकाचा प्रथम प्रयोग केला होता.

___________________________________________________

बिकट वाट वहिवाट – नाटक

Bikat Waat

व्यंकटेश माडगूळकरांचे हे सामाजिक नाटक. हिंदू मुलीनं मुसलमान मुलाशी लग्न ठरवलं तेव्हाची सामाजिक घडामोडी, माणसाच्या मनाची अवस्था, पोटची पोर म्हणून नाकारणं या साऱ्याचं संयतशील आणि विचारप्रवृत्त करणारं चित्रण माडगूळकरांच्या या नाटकातून दिसतं.

___________________________________________________

तू वेडा कुंभार – नाटक

Tu Veda

व्यंकटेश माडगूळकर यांचे हे ग्रामीण जीवनाविषयीचं चिंतन व्यक्त करणारं नाटक आहे. भौतिक जीवनाचा विकास होत गेला तसं माणूसपण कमी कमी होत चाललं असल्याचं चिंतन माडगूळकरांनी या नाटकात व्यक्त केलं आहे.

___________________________________________________

पानिपतची मोहीम

Panipatchi Mohim

ना. वि. बापट यांची ही कादंबरी कॉन्टिनेन्टल प्रकाशनाचे संस्थापक अनंतराव कुलकर्णी यांनी संक्षिप्त स्वरूपात वाचकांसमोर आणली. पानिपतच्या मोहिमेवरची ही उत्कंठावर्धक कादंबरी.

___________________________________________________

पाच कथाकार

Pach Kathakar

प्रस्तुतच्या ‘पाच कथाकार’ मध्ये दोन महायुद्धांच्या दरम्यान निर्माण झालेल्या कथेचा आलेख वाचकांसमोर कथांद्वारा ठेवण्याचा प्रयत्न आहे. वाचकांना तो फार आवडलाही आहे. या संकलनाच्या, प्रदीर्घ प्रस्तावनेत वि. स. खांडेकरांनी कथा ह्या साहित्यप्रकाराची मराठी कथेच्या संदर्भात सखोल चिकित्सा केली आहे, त्यामुळे हे पुस्तक रसिकांप्रमाणेच अभ्यासकांनाही भावले आहे.

___________________________________________________

महाराष्ट्राच्या संस्कृतीचे समग्र दर्शन घडवणारा इतिहास या ग्रंथात इ. स. पू. २३५ ते इ. स. १९४७ या सुमारे बावीसशे वर्षांच्या काळातील महाराष्ट्राच्या संस्कृतीचे विवेचन केले आहे.
महाराष्ट्र संस्कृतीच्या इतिहासाचे सातवाहन ते यादवकाळ, बहामनीकाळ, मराठा काळ व ब्रिटिश काळ असे चार विभाग पडतात. यातील पहिला काळ स्वातंत्र्याचा, पराक्रमाचा, विद्या, व्यापार, कला यांच्या उत्कर्षाचा काळ होता. दुसरा बहामनी काळ हा पूर्ण पारतंत्र्याचा काळ होता. स्वातंत्र्यप्राप्तीचा प्रयत्न देखील कुणी केलेला दिसत नाही. यानंतरचा काळ म्हणजे मराठा काळ. या काळाचे मोठे वैभव म्हणजे मोगल सत्तेचे निर्दाळण होय. हिंदुत्वाचे रक्षण हे या काळातील मराठ्यांचे अलौकिक कर्तृत्व म्हणता येईल. यानंतरचा ब्रिटिशांचा काळ हा पारतंत्र्याचा असूनही वैभवशाली ठरला याचे कारण प्रारंभापासून महाराष्ट्राने स्वातंत्र्याची अपेक्षा धरून पाश्र्चात्य विद्यांचा अभ्यास करून स्वातंत्र्यलढ्याची तयारी चालवली होती. स्वातंत्र्याकांक्षा व पाश्र्चात्त्य विद्या यांमुळे तत्कालीन जागृती होऊ लागली आणि त्यांची अस्मिता जागृत झाली. त्यातूनच मानवी कर्तृत्व उदयास आले आणि स्वातंत्र्यलढा यशस्वी करण्याची प्रेरणा भारताला मिळाली.
असा रोचक आणि माहितीपूर्ण इतिहासग्रंथ पु. ग. सहस्रबुद्धे लिहून आजच्या काळातील तरुण पिढीवर एकप्रकारे संस्कारच केले आहे. प्रत्येक महाराष्ट्रीयाने वाचलाच पाहिजे असा हा ग्रंथ आहे.

___________________________________________________

ह. भ. प. रावसाहेब स. के. नेऊरगावकर यांनी तुकाराम महाराज यांच्या सार्थ गाथेतील अभंगांचे विवरण त्या त्या अभंगांच्या खाली दिले आहे. त्यामुळे सर्वसामान्य वाचकाला तसंच साधकांनाही हा गाथा मार्गदर्शक ठरतो. महाराष्ट्रातील प्रत्येकाच्या संग्रही हा गाथा असणं ही अभिमानाची गोष्ट आहे.

___________________________________________________

महाराष्ट्राचे थोर तत्त्वचिंतक वामन मल्हार जोशी यांनी ‘गीतारहस्यानंतरचा थोर ग्रंथ’ म्हणून जावडेकरांच्या ‘आधुनिक भारत’ या ग्रंथाचा गौरव केला होता. प्रत्येक संशोधक, अभ्यासकाला मार्गदर्शन करणारा हा ग्रंथ प्रकाशनाने नव्या देखण्या स्वरूपात उपलब्ध करून दिला आहे.

___________________________________________________